Leefstijl
Leefstijl
Het uiteindelijke doel van de opleiding Geneeskunde is het bevorderen van gezondheid. De afgelopen eeuw heeft de zorg een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Medische doorbraken en innovatieve technologie hebben gezorgd voor een toename aan medische kennis en kunde, maar ook voor een systeem dat is gericht op ziekte. Tegelijkertijd zorgt de vergrijzing voor een toename in het aantal chronisch zieken, blijven mensen langer thuis wonen en er is een toename aan multimorbiditeit. Om de zorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden moeten we inzetten op voorkomen, zo stelt de Nederlandse Zorg Autoriteit. Dit betekent een shift van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag, het beter inbedden van preventie in het zorgstelsel en het investeren in kwaliteit van leven.
Binnen de gezondheidszorg en ook binnen onze opleiding Geneeskunde is er nu vooral aandacht voor het behandelen en genezen van ziekten en aandoeningen. Preventief handelen en inzetten op preventie en leefstijl is nog niet vanzelfsprekend. In het Raamplan artsopleiding 2020 wordt verschillende malen benoemd dat er binnen het geneeskundecurriculum meer aandacht moet zijn voor leefstijl.
Er zijn verschillende manieren waarop preventie en leefstijl van belang zijn voor het geneeskundecurriculum. Op het niveau van primaire preventie (gezondheidsbevordering op populatie niveau; voorkomen dat mensen ziek worden) richten preventiemaatregelen zich op zowel het gedrag van personen als op de fysieke en sociale omgeving. Een arts heeft hierin een rol van het signaleren van risicofactoren/ongezonde leefstijl en het bespreekbaar maken van en motiveren tot een gezonde leefstijl. Tevens binnen de sociale geneeskunde in het organiseren van leefstijlgerelateerde activiteiten in samenwerking met kernpartners binnen een wijk op het gebied van preventie op populatie- of wijkniveau.
Op het niveau van secundaire preventie (vroege opsporing van ziekte of een verhoogd risico op ziekte) heeft een arts een belangrijke rol in het vroegtijdig signaleren en opsporen van ziekte en het tijdige inzetten van behandeling of aanpassingen in leefstijl om erger te voorkomen. Ook is samenwerking met beroepsgroepen als diëtisten, leefstijlcoaches en fysiotherapeuten op dit niveau van belang.
Tot slot heeft de arts op het niveau van tertiaire preventie (voorkomen van complicaties of ziekte verergering) een taak in het managen van chronische aandoeningen, waarin leefstijl een belangrijke rol heeft in de behandeling en het vergroten van de kwaliteit van leven van patiënten.
In het onderwijs uitklapper, klik om te openen
Om de arts van de toekomst te versterken op bovenstaande punten, is meer aandacht nodig voor preventie en leefstijl in het geneeskunde curriculum. Het is van belang dat de geneeskunde student:
- Kennis heeft van gezonde leefstijl (voeding, bewegen, roken, alcoholgebruik, slaap, stress) en de impact van gezonde versus ongezonde leefstijl, in algemene zin en meer specifiek voor relevante (chronische) aandoeningen zoals diabetes, obesitas, hart- en vaatziekten, maar ook kanker, maagdarmklachten en depressie. Hierbij is een holistische benadering van belang en wordt gekeken naar gedrag en omgeving.
- Beschikt over de juiste vaardigheden en competenties op het gebied van communicatie, leiderschap en bijvoorbeeld samenwerking.
Overheidsbeleid uitklapper, klik om te openen
Vanuit de overheid worden richtinggevende beleidsstukken en afspraken gemaakt die ondersteunend kunnen zijn in het stellen van prioriteiten die van belang zijn voor de arts van de toekomst.
Iedere vier jaar wordt door de Rijksoverheid in de Volksgezondheid Toekomstverkenning inzicht gegeven in de belangrijkste maatschappelijke opgaven in Nederland op het gebied van ziekte en gezondheid. Deze opgaven worden vervolgens verwerkt in de Landelijke Nota Volksgezondheid. In de Landelijke Nota Volksgezondheidsbeleid 2020-2024 staan vier gezondheidsvraagstukken centraal: a) Gezondheid in de fysieke en sociale leefomgeving; b) Gezondheidsachterstanden verkleinen; c) Druk op het dagelijks leven bij jeugd en jongvolwassenen; en d) Vitaal ouder worden. Daarnaast wordt binnen de nota het belang erkent van achterliggende problematiek bij gezondheidsvraagstukken, vanuit de gedachte van positieve gezondheid dat ‘gezondheid meer is dan niet ziek zijn’. “Problemen die achter een verminderde gezondheid schuil gaan, gaan verder dan het gezondheidsdomein. Armoede, schulden, problemen rondom huisvesting, eenzaamheid, werkloosheid, een beperking, een lage opleiding of de kwaliteit en de inrichting van de leefomgeving hebben allemaal invloed op hoe gezond je bent en hoe gezond je je voelt.”
In het Nationaal Preventieakkoord heeft de Rijksoverheid prioriteit gesteld rondom de aanpak van drie speerpunten: roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Het doel van het preventieakkoord is het maken van bindende afspraken met partijen (maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, sportaanbieders, etc.) voor een samenhangend pakket aan maatregelen die gezamenlijk bijdragen aan een gezonder Nederland.
Tot slot de Gezondheidsraad, dit is een onafhankelijke wetenschappelijke adviesraad met als wettelijke taak om de overheid te adviseren op het terrein van volksgezondheid en gezondheidszorg. Zij stellen onder andere de Richtlijn Gezonde Voeding op, waarin adviezen staan over gezonde voeding.
De arts van de toekomst heeft een belangrijke rol op het gebied van leefstijl en preventie. Hij is volgens het Raamplan medisch deskundig op het gebied van preventie, diagnostiek, behandeling en begeleiding. Daarnaast werkt hij goed samen in netwerken, en bevordert de gezondheid en daaraan gerelateerde kwaliteit van leven van mensen, ook in de palliatieve fase. In de opleiding zouden we aandacht willen besteden aan aandoeningen op een continuüm, van preventie (hoe voorkom je de aandoening), diagnostiek, behandeling (ook gericht op leefstijl) en begeleiding, ook in de palliatieve fase.
In de opleiding zouden we meer aandacht willen besteden aan preventie en leefstijl. Hierbij zetten we vooral in op de rol van de arts en samenwerking met anderen om ziekte te voorkomen, gezondheid van mensen te bevorderen en kwaliteit van leven te vergroten.
Ondersteuning uitklapper, klik om te openen
Ben je geïnteresseerd in het thema preventie en leefstijl, en wil je meer weten over hoe je hier aandacht aan kan besteden in je cursus? Neem contact op met Noortje Campman, beleidsmedewerker Geneeskunde via n.campman@umcutrecht.nl voor meer informatie.